Oude goden: Religie in Kanaän, Phoenicië en Carthago
Vandaag de dag is de invloed van monotheïstische religies in het Midden-Oosten enorm. De islam, het christendom en het jodendom zijn samen goed voor meer dan 95% van alle gelovigen in de regio. Maar voordat het monotheïsme (het aanbidden van één God) zo’n hoge vlucht nam, kwamen er meerdere polytheïstische geloofssystemen in de regio voor. Aanhangers van dergelijke geloven vereerden meestal voor elk natuurlijk verschijnsel een andere god: een zonnegod, zeegod, oorlogsgod enzovoort. Een interessante vorm is het nu verdwenen Semitische polytheïsme. Lees hier hoe dit geloof zich door de eeuwen heen ontwikkelde.
Kanaänitisch heidendom en sporen in de bijbel
De oorsprong van dit geloof ligt in Kanaän, in het gebied van het hedendaagse Israël. Er werden twee soorten goden onderscheiden. Ten eerste waren er de algemene goden, die over de hemel en de aarde heersten. El was de vader god, en zijn gemalin was Asherah. Ten tweede waren er mindere goden, verantwoordelijk voor de bescherming van een bepaalde stad en zelfs van individuele huishoudens. Beide soorten goden werden vereerd met brandoffers van vee, wijn en gebak (als je zelf lekker en uniek gebak bestellen wilt, kijk dan op https://www.jeeigentaart.nl/) en door het plaatsen van (bescheiden) monumenten. De Bijbel meldt bijvoorbeeld op meerdere plekken dat de koningen van Israël de heilige palen, gewijd aan Asherah, in hun land neerhaalden. In het Oude Testament vinden we nog meer sporen van dit oude heidendom. Verschillende goden, zoals Reshef, Moloch, Dagon en Chemosh, worden hier genoemd als goden van de vijanden van de Israëlieten.
Bloei in Phoenicië
De machtige en rijke Phoenicische stadstaten, zoals Tyrus en Sidon, beoefenden in de 8e eeuw v.Chr. een verder ontwikkelde versie van dit geloof. Hier zien we de opkomst van een paar goden die belangrijker werden geacht dan de rest. Astarte was een godin van oorlog en voortplanting. Hadad was een stormgod, wiens strijd tegen de chaos-zeegod Yam beschreven wordt in de epische Baäl-cyclus. Baäl is trouwens niet de naam van een specifieke god, maar een eretitel (“Heer”) die aan meerdere goden wordt toegekend. Met de zeevarende Phoeniciërs verspreidde het geloof zich mee over de Middellandse Zee. Tempels en grafgiften aan deze goden vinden we van Cyprus tot in Spanje.
Laatste halte in Carthago
Een van de Phoenicische kolonies aan de noordkust van Afrika, Carthago, werd na verloop van tijd erg machtig. Hier namen wéér andere goden de regie over. Melqart, de god van de stad Tyrus, en Baäl Hammon waren de belangrijkste. Maar zoals vaak voorkomt bij polytheïstische geloven, werden ook buitenlandse goden vereerd. De Afrikaanse Tanit, de Egyptische Osiris en de Griekse Kore werden belangrijke godheden. De religie van Carthago was een sombere: Overal loerden geesten en demonen. Alleen smeekbeden en offers aan de goden brachten bescherming. In extreme situaties, zoals tijdens de oorlogen met Grieken en Romeinen, werden zeer waarschijnlijk zelfs jonge kinderen geofferd.